zinebird
06-02-2008, 19:55
Olta ipleri Ve Türevleri
Olta ipleri tarihi: İnsanlık ilk çağlarda hayvanların uzun kuyruk kıllarını, batması içinde yağ ekleyip ağırlaştırılarak yapmıştır. Emekli profösyönel usta balıkçılardan Yeni Kapılı Yalcın ( Aydan Yalçın ) ın anlatımına göre; Üç kılın veya daha fazlasının ( oniki kata kadar ) parmak uçlarına geçirilerek kasa düğümünün atılmasından sonra elde sağ ve sol sarım bükümle seyirtilerek oluşturulan bu ipler sırayla ve arka arkaya bir sağ ve bir sol büküm eklemek suretiyle 50-60 kulaçlık bir kıl oltanın bir haftada yapıldığı, kullanımından sonra tatlı su ile yıkanarak açık bir şekil ve alanda asılarak kurumaya bırakılan kıl olta iplerinin sepetler içinde naftalinli bezlerde ve kuru ortamlarda muhafaza edildiği ifade edilmiştir. Istanbulda daha sonraki dönemlerde Ispanyol “ Barsak ” olta iplerinin ( şekil olarak hafif yassıdır ) getirtilmesi ile Istanbulda kıl olta devri 1959-1960 larda tamamen kapanmıştır. Sonraki dönemlerde ipek ve pamuk lifleri ile geliştirilen olta ipleri ikinci dünya savaşından sonra naylon misinanın keşvi ile birlikte günümüze kadar hızlı bir gelişme gösterip, günümüz teknolojisi ile birlikte çok teknik türleride oluşmuştur.
Misinalarda asıl amacın avcı bir takım düzeneğinde doğru kullanılmasıdır. Bu kuralın temelinde ise ince bir takıma sahip olmak yatar. Dolayısı ile artık takımlarda kullanılan köstek, beden ve oltaların misina değerlerini eski yazılı kaynaklardan kopya ederek milimetrik ölçülerle ifade etmemiz, günümüz şartlarında yanıltıcı olduğu gibi, bu temel esastanda bilmeden ve istemeden uzaklaşmamıza sebep olur. Misina değerlerini çekerlerine göre ele almak, teknolojinin verdiği imkanlar dahilinde av verimini arttırmak için en ince takıma sahip olmak gerekir. Bunuda yaparken hedef avın davranış ve yapı özelliği ile birlikte ortam şartlarınıda göz önünde tutarak ihtiyacımız olan doğru seçimi yapmalı ve takımın avcılığı en küçük değerler seçilerek verimi arttırılmalıdır. Pahalı olmaları; Performansları, dayanıklılıkları, av verimi, kaybedilen takımlar...vs. göz önüne alınarak ayrıca yapılmalıdır.
Misinaları ve olta iplerini belli bir sınıflandırma içine kolay kolay sokamayız. Yapısal olarak üç çeşit olup bunlara yekpare ( mono ), eş çoğul ( copolymer ) ve örgü ( spectra ) olta ipleri denir. Bu yapısal adlandırılmaların üstünde, yapım tekniği ve materyal çeşidi göz önüne alındığında piyasalarda basitçe üç grup altında toplanır. Bu grupların içinde çok teknik özelliği olanlar ayrıca ele alınır. Her avcılığın kendine has teknik verilerine sahip yüzlerce markada onlarca çeşidi vardır. Uygun olta ipi seçimi, av ve ortamın özelliklerine göre yapılır.
1. Misina ( Monofilament=Tek parça lif ) : Bunlar yıllarca kullanılan bildiğimiz klasik misinalardır. Çağdaş teknoloji ile yapılan üstün özelliklere sahip değişik türleri son yıllarda ayrıca piyasaya çıkmıştır. Genellikle çeker değerleri, milimetrik çapları oranında ifade edilir.
Klasik Misina: Ergimiş plastikten(Naylon) şekillendirilen,bilinen misina türüdür.
Fluorocarbon: Bu misina türünü ilk olarak yirmibeş yıl önce Japonyadaki Kureha Kimya kuruluşu bulmuş ( icat etmiş ) ve adınada polyvinylidene fluoride ( polymer of fluorine bonded to carbon=Polimer yapı içine konan; Karbona fluor birleştirilmiş ) demişler yine bu firmanın misina markası olan Seaguar adı altında piyasaya sürülmüş, üretimi normal misinalar gibi fakat çok yüksek bir teknoloji kullanılarak kimyasal katkılarla yoğunlaştırılmış ve dış etkilere ( Güneş, tuz, asit..vs. ) dayanıklı hale getirilmiştir; Buda pahalı olmasına sebeb olmuş. Yapısındaki en büyük özellik çap ölçüsünün diğer misinalara göre küçük olması, sağlam düğüm tutmasıdır. Normal naylon misinalardan ayrılan farkı suyu emmemesidir. Buda yapısına giren suyun mercek etkisi yaratarak olduğundan daha büyük gözükmesini, çarpan ışığı ayna gibi yansıtmasını engellemiş ve bunlardan dolayı görünürlük özelliğinide azaltmıştır. Teknik bilimsel verilere göre yansıtma ( ışığın kırılma ) indeksi; Suyun 1.33,Carbon misinanın 1.37-1.42,Naylon misinaların 1.52-1.62 dir. Hacim / kütle yoğunluğu 1.6 dır. Bunun anlamı sudan ağır ve batar, sürtündüğü yerlerde formunu bozmaz ve dayanıklıdır.
İnsan gözüyle suyun içindeki 0.50 Naylon misina ile 0,50 Carbon misina aynı büyüklükte görülmesine rağmen,su içinde bu misinaların bir balığın gözüyle algılanmaları, ışığı yansıtma ( kırma ) özelliklerinden dolayı farklıdır.
Sonuç olarak; Suyu emmemesinden,yoğunlaştırılmış kimyasal yapısı nedeniyle ve çap küçüklüğünden dolayı görünmez olarak adlandırılmıştır. Düğüm tutan, dayanıklı, çekeri yüksek, esneme özelliği diğerlerine göre daha yavaş gerçekleşen, ve bunlara bağlı olarak su tutma ( istenilen derinliğe ulaşma ) yeteneği diğer türlerine göre daha fazla olan bir misina türüdür.
2.Örgü misinalar ( Multi-filament=Çoklu lifler ) : Adındanda anlaşılacağı üzere örülerek ipek, pamuk, naylon, polyethylen fiberden imal edilip, teflon ve vinil kaplama ile takviye edilmişlerdir. Kullanılan hammaddelerine ve teknolojilerine göre özellik içerirler. Bu tip misinalar büyük avlar için kullanılır. Dakron: Naylon misinaların keşvinden önce kullanılan olta ipleridir ve hala ekonomik ve sağlam olduklarından dolayı piyasada satılıyorlar.
Sentetik fiber: Çelikten on kat daha sağlam ve ince yapılılar.Bu çeşit olta iplerini ilk olarak Spectra patenti ile tanıdık.
3. Çelik teller: Adındanda anlaşılacağı üzere metal telden mamül, çoğunlukla predatör ( yırtıcı ) veya dişli avların takımlarında beden veya köstek olarak kullanılırlar, bazı koşullarda makaralarda olta ipi yerine kullanılan tipleride vardır. Bunlarda mono ve multi-sarım tekniklerinde imal edilip, kaplama ile takviye edilmişlerdir. Titanyum gibi çok üstün teknolojiye sahip ürünlerden örnekleri mevcut oluğu gibi düğüm tutanlarıda vardır.
Balıkçılık teknolojisindeki gelişmeler günümüzde özelliği olan birçok misina türlerinide ortaya çıkarmıştır. Bunlar çekerleri yüksek, ince yapılı, renkli, yüzer, batar, yüzer-batar, görünürlük oranı düşük, su tutması, ultraviyole ışığa dayanıklı, kamufile olan, ortamına göre bukalemun gibi renk değiştiren, düğüm tutma yeteneği fazla olan, esneme yeteneği az olan....vs.
Bir çok yanlış bilgi gibi misinaların küvvvet değerlerinin test edilmesi liflerin mukavemeti ile ölçülmez, su içinde düğüm tutabilme özelliği ön planda tutularak verilir ( kırılma/çözülme de en zayıf yerler bu düğüm noktalarıdır ). Dikkat edilirse ciddi üreticiler sattıkları mamüllerinin açıklamalarında tavsiye düğüm örneklerinide gösterirler.
Misina satın alırken aşağıdaki faktörler göz önünde tutulur:
1- Çektiği ağırlık ve çapı, 2-Islak düğüm tutma kuvveti, 3-Darbe emme ( kuvvet bindirme anında esneme kabiliyeti ), 4-Hafıza-Esneklik [ Memory ( Gam yapma ): Özellikle naylon misinalarda sarımda veya fırlatma esnasındaki gerilimde elastiki yapısından dolayı o an için bir form bozukluğu olur. Hal böyle olunca normal konumuna geldiğinde tekrar eski haline dönebilme olayıdır ( kendi orjinal şeklini hatırlamasıdır ). Özellikle soğuk sularda kullanılacak takımlarda problem yaratan faktör için dikkat edilmesi gereken değerdir. 5-Ultraviyole ( güneş ) ışığından etkilenmeme, 6-Misinanın bir bobindeki değişkenliği, 7-Aşınma dayanıklılığı, 8-Rengi, 9-Yeterliliği, 10-Fiyatı.
Bakımı: Her takımda olduğu gibi temiz tatlı su altında yıkanmalı, güneşe ve ısıya karşı korunmalıdır. Teknik özelliği olanlarda, imalatcı fimanın önerdiği bakım metodunu yapmak en doğrusudur.
Rastgele.
Nasuhi Albulak
Olta ipleri tarihi: İnsanlık ilk çağlarda hayvanların uzun kuyruk kıllarını, batması içinde yağ ekleyip ağırlaştırılarak yapmıştır. Emekli profösyönel usta balıkçılardan Yeni Kapılı Yalcın ( Aydan Yalçın ) ın anlatımına göre; Üç kılın veya daha fazlasının ( oniki kata kadar ) parmak uçlarına geçirilerek kasa düğümünün atılmasından sonra elde sağ ve sol sarım bükümle seyirtilerek oluşturulan bu ipler sırayla ve arka arkaya bir sağ ve bir sol büküm eklemek suretiyle 50-60 kulaçlık bir kıl oltanın bir haftada yapıldığı, kullanımından sonra tatlı su ile yıkanarak açık bir şekil ve alanda asılarak kurumaya bırakılan kıl olta iplerinin sepetler içinde naftalinli bezlerde ve kuru ortamlarda muhafaza edildiği ifade edilmiştir. Istanbulda daha sonraki dönemlerde Ispanyol “ Barsak ” olta iplerinin ( şekil olarak hafif yassıdır ) getirtilmesi ile Istanbulda kıl olta devri 1959-1960 larda tamamen kapanmıştır. Sonraki dönemlerde ipek ve pamuk lifleri ile geliştirilen olta ipleri ikinci dünya savaşından sonra naylon misinanın keşvi ile birlikte günümüze kadar hızlı bir gelişme gösterip, günümüz teknolojisi ile birlikte çok teknik türleride oluşmuştur.
Misinalarda asıl amacın avcı bir takım düzeneğinde doğru kullanılmasıdır. Bu kuralın temelinde ise ince bir takıma sahip olmak yatar. Dolayısı ile artık takımlarda kullanılan köstek, beden ve oltaların misina değerlerini eski yazılı kaynaklardan kopya ederek milimetrik ölçülerle ifade etmemiz, günümüz şartlarında yanıltıcı olduğu gibi, bu temel esastanda bilmeden ve istemeden uzaklaşmamıza sebep olur. Misina değerlerini çekerlerine göre ele almak, teknolojinin verdiği imkanlar dahilinde av verimini arttırmak için en ince takıma sahip olmak gerekir. Bunuda yaparken hedef avın davranış ve yapı özelliği ile birlikte ortam şartlarınıda göz önünde tutarak ihtiyacımız olan doğru seçimi yapmalı ve takımın avcılığı en küçük değerler seçilerek verimi arttırılmalıdır. Pahalı olmaları; Performansları, dayanıklılıkları, av verimi, kaybedilen takımlar...vs. göz önüne alınarak ayrıca yapılmalıdır.
Misinaları ve olta iplerini belli bir sınıflandırma içine kolay kolay sokamayız. Yapısal olarak üç çeşit olup bunlara yekpare ( mono ), eş çoğul ( copolymer ) ve örgü ( spectra ) olta ipleri denir. Bu yapısal adlandırılmaların üstünde, yapım tekniği ve materyal çeşidi göz önüne alındığında piyasalarda basitçe üç grup altında toplanır. Bu grupların içinde çok teknik özelliği olanlar ayrıca ele alınır. Her avcılığın kendine has teknik verilerine sahip yüzlerce markada onlarca çeşidi vardır. Uygun olta ipi seçimi, av ve ortamın özelliklerine göre yapılır.
1. Misina ( Monofilament=Tek parça lif ) : Bunlar yıllarca kullanılan bildiğimiz klasik misinalardır. Çağdaş teknoloji ile yapılan üstün özelliklere sahip değişik türleri son yıllarda ayrıca piyasaya çıkmıştır. Genellikle çeker değerleri, milimetrik çapları oranında ifade edilir.
Klasik Misina: Ergimiş plastikten(Naylon) şekillendirilen,bilinen misina türüdür.
Fluorocarbon: Bu misina türünü ilk olarak yirmibeş yıl önce Japonyadaki Kureha Kimya kuruluşu bulmuş ( icat etmiş ) ve adınada polyvinylidene fluoride ( polymer of fluorine bonded to carbon=Polimer yapı içine konan; Karbona fluor birleştirilmiş ) demişler yine bu firmanın misina markası olan Seaguar adı altında piyasaya sürülmüş, üretimi normal misinalar gibi fakat çok yüksek bir teknoloji kullanılarak kimyasal katkılarla yoğunlaştırılmış ve dış etkilere ( Güneş, tuz, asit..vs. ) dayanıklı hale getirilmiştir; Buda pahalı olmasına sebeb olmuş. Yapısındaki en büyük özellik çap ölçüsünün diğer misinalara göre küçük olması, sağlam düğüm tutmasıdır. Normal naylon misinalardan ayrılan farkı suyu emmemesidir. Buda yapısına giren suyun mercek etkisi yaratarak olduğundan daha büyük gözükmesini, çarpan ışığı ayna gibi yansıtmasını engellemiş ve bunlardan dolayı görünürlük özelliğinide azaltmıştır. Teknik bilimsel verilere göre yansıtma ( ışığın kırılma ) indeksi; Suyun 1.33,Carbon misinanın 1.37-1.42,Naylon misinaların 1.52-1.62 dir. Hacim / kütle yoğunluğu 1.6 dır. Bunun anlamı sudan ağır ve batar, sürtündüğü yerlerde formunu bozmaz ve dayanıklıdır.
İnsan gözüyle suyun içindeki 0.50 Naylon misina ile 0,50 Carbon misina aynı büyüklükte görülmesine rağmen,su içinde bu misinaların bir balığın gözüyle algılanmaları, ışığı yansıtma ( kırma ) özelliklerinden dolayı farklıdır.
Sonuç olarak; Suyu emmemesinden,yoğunlaştırılmış kimyasal yapısı nedeniyle ve çap küçüklüğünden dolayı görünmez olarak adlandırılmıştır. Düğüm tutan, dayanıklı, çekeri yüksek, esneme özelliği diğerlerine göre daha yavaş gerçekleşen, ve bunlara bağlı olarak su tutma ( istenilen derinliğe ulaşma ) yeteneği diğer türlerine göre daha fazla olan bir misina türüdür.
2.Örgü misinalar ( Multi-filament=Çoklu lifler ) : Adındanda anlaşılacağı üzere örülerek ipek, pamuk, naylon, polyethylen fiberden imal edilip, teflon ve vinil kaplama ile takviye edilmişlerdir. Kullanılan hammaddelerine ve teknolojilerine göre özellik içerirler. Bu tip misinalar büyük avlar için kullanılır. Dakron: Naylon misinaların keşvinden önce kullanılan olta ipleridir ve hala ekonomik ve sağlam olduklarından dolayı piyasada satılıyorlar.
Sentetik fiber: Çelikten on kat daha sağlam ve ince yapılılar.Bu çeşit olta iplerini ilk olarak Spectra patenti ile tanıdık.
3. Çelik teller: Adındanda anlaşılacağı üzere metal telden mamül, çoğunlukla predatör ( yırtıcı ) veya dişli avların takımlarında beden veya köstek olarak kullanılırlar, bazı koşullarda makaralarda olta ipi yerine kullanılan tipleride vardır. Bunlarda mono ve multi-sarım tekniklerinde imal edilip, kaplama ile takviye edilmişlerdir. Titanyum gibi çok üstün teknolojiye sahip ürünlerden örnekleri mevcut oluğu gibi düğüm tutanlarıda vardır.
Balıkçılık teknolojisindeki gelişmeler günümüzde özelliği olan birçok misina türlerinide ortaya çıkarmıştır. Bunlar çekerleri yüksek, ince yapılı, renkli, yüzer, batar, yüzer-batar, görünürlük oranı düşük, su tutması, ultraviyole ışığa dayanıklı, kamufile olan, ortamına göre bukalemun gibi renk değiştiren, düğüm tutma yeteneği fazla olan, esneme yeteneği az olan....vs.
Bir çok yanlış bilgi gibi misinaların küvvvet değerlerinin test edilmesi liflerin mukavemeti ile ölçülmez, su içinde düğüm tutabilme özelliği ön planda tutularak verilir ( kırılma/çözülme de en zayıf yerler bu düğüm noktalarıdır ). Dikkat edilirse ciddi üreticiler sattıkları mamüllerinin açıklamalarında tavsiye düğüm örneklerinide gösterirler.
Misina satın alırken aşağıdaki faktörler göz önünde tutulur:
1- Çektiği ağırlık ve çapı, 2-Islak düğüm tutma kuvveti, 3-Darbe emme ( kuvvet bindirme anında esneme kabiliyeti ), 4-Hafıza-Esneklik [ Memory ( Gam yapma ): Özellikle naylon misinalarda sarımda veya fırlatma esnasındaki gerilimde elastiki yapısından dolayı o an için bir form bozukluğu olur. Hal böyle olunca normal konumuna geldiğinde tekrar eski haline dönebilme olayıdır ( kendi orjinal şeklini hatırlamasıdır ). Özellikle soğuk sularda kullanılacak takımlarda problem yaratan faktör için dikkat edilmesi gereken değerdir. 5-Ultraviyole ( güneş ) ışığından etkilenmeme, 6-Misinanın bir bobindeki değişkenliği, 7-Aşınma dayanıklılığı, 8-Rengi, 9-Yeterliliği, 10-Fiyatı.
Bakımı: Her takımda olduğu gibi temiz tatlı su altında yıkanmalı, güneşe ve ısıya karşı korunmalıdır. Teknik özelliği olanlarda, imalatcı fimanın önerdiği bakım metodunu yapmak en doğrusudur.
Rastgele.
Nasuhi Albulak