Tükenmekte Olan Deniz Canlilari I : Denizatlari

[RULUDAG]

Milliyet gazetesi /Nisan 2003

TÜKENMEKTE OLAN DENİZ CANLILARI I : DENIZATLARI




Dünya ve ülkemiz sularında nesli tükenmekte olan bir çok tür bulunmaktadır. Akdeniz foku, deniz kaplumbağaları, mercan türleri, deniz memelileri ve denizatları nesli tükenmekte olan canlılar arasında yer alır. Bu sayıda nesli tükenmekte olan canlılardan Deniz Atlarının yer aldığı Syngnathidae familyası hakkında bilgilerimizi paylaşacağız.

Syngnathidae familyası üyeleri yüzgeç durumlarına göre 2’ye ayrılır :
- Pektoral yüzgeçleri (göğüs yüzgeci) ve anal yüzgeçleri olmayanlar ; Synganathus ve Neropsis genusu üyeleri olan deniziğneleri
- İyi gelişmiş pektoral yüzgeçleri ve birkaç radiuslu (ısınlı) anal yüzgeçleri olan ancak caudal yüzgeci olmayan Hippocampus genusuna ait denizatlarıdır.
Çeşitli nedenlerle birbirini kaybeden eslerden dişi olanı yasam alanı içinde sabit kalıp beklerken, erkek birey kendine en uygun dişisini aramak için gezinir.Yaşamı boyunca dişisine sadık kalan erkek yeni bir dişi bulmak için bazen haftalarca dolanabilir. Geniş dağılımı olmayan, enerjisi ve zamanı kısıtlı olan bu hayvan tekrar bir es bulamayarak ölebilir bile.Bu olay eslerine sadık olmayan hayvanlar dünyasında oldukça ilginçtir.
Denizatlarının üremeleri suyun sıcaklığına bağlı olmakla birlikte genellikle nisan ve ağustos ayları arasında sığ ve sakin sularda deniz çayırları ve algler arasında gerçekleşmektedir. Farklı olan şey ise dişilerin oldukça iri olan (2- 2,5 mmØ) ve yasa göre 20-200 taneye kadar olan döllenmiş yumurtalarının erkeklerde bulunan kuluçka kesesi içine, salgıladıkları yapışkan bir salgı ile yapıştırmalarıdır. (Syngnathus ve Nerophis olarak adlandırılan deniz iğnelerinin de bu familyanın üyeleri olduğunu unutmamak gerekir). Bu hamilelik memelilerinkine oldukça benzer. Embriyoyu, erkek birey besler. Böylece erkeğin kuluçka kesesine veya karın kısmına yapıştırılmış olan döllenmiş yumurtalar 6-10 gün içerisinde kuluçka evresini tamamlayarak küçük birer yavru halinde babaları tarafından suya bırakılırlar. Yumurtadan çıkan genç yavrular kısa süre babalarıyla birlikte dolaşarak planktonla beslenirler ve yavaş yavaş uzaklaşarak kendi baslarına serbest yüzmeye başlarlar. Çevre kirliliğinin artmasıyla Zoestera ve Posedonia gibi bir çok deniz çayırı popülasyonu gittikçe azalmakta bununla birlikte mercan resifleri tükenmektedir. Bu olumsuz gelişmelerse deniz atlarının yasam alanlarının yok olmasına neden olmaktadır. Genellikle tropikal sularda yaşamlarını sürdüren bu hayvanların en önemli sorununu çevre kirliliği oluşturmasına karşın başka sorunları da yok değildir. Planktonik organizmalarla beslenen bu balıklara diğer balık türleri cazip bir besin olarak bakmamasına karşın bazı karides türleri, yengeç ve penguenler için iyi birer yiyecek sayılabilirler.
Aktif yüzücü olmayan su hareketleriyle hareket eden bu hayvanlar fırtınalar sırasında yasam alanlarından koparak farklı yerlere sürüklenmekte hatta bazen enerjileri tükenerek ölmektedirler.Tüm bu çevresel koşulların yani sıra bu hayvanların ticareti de yapılmaktadır.
Çin halkı deniz atlarını astım , damar sertliği, kemik kırılmaları, idrar kaçırma, böbrek yetmezliği, tiroid bezi hastalıkları gibi bir çok hastalığın tedavisinde kullanılır.
Taiwan’da deniz atları öncelikle afrodizyak olarak veya losyon olarak kullanılır. Deniz atları daha ziyade bir çok bitki ile beraber yukarıdaki hastalıkların tedavisinde kullanılır. Alternatif tedavilerde deniz atının haşlamasını ve elde edilen sıvının içilmesini kapsar. Fakat deniz ati genellikle yenmez. Deniz atları ayni şekilde, kuvvetli alkol içinde diğer bazı tıbbi maddelerle birlikte mayalanmaya bırakılır ve bu sıvı çoğunlukla kuvvetli bir yenileyici veya genel kuvvetlendirici ilaç olarak içilir.
1995 yılında Hong-Kong, Çin ve Vietnam da satışa sunulan orta boyda kurutulmuş deniz atlarının ağırlığı 3,6 gr olarak ölçülmüştür. Hong-Kong da satılan çoğu deniz ati tüketici talebine istinaden kimyasal işlemlerle beyazlatılarak satışa sunulur.Beyazlatılmış deniz atları çoğunlukla Hong-Kong’dan üretici ülkelerde ki (Endonezya ve Filipinler) gibi TCM (geleneksel Çin tıbbi) dükkanlarına tekrar ithal edilir.
Balıkçılar deniz atlarını özellikle hedef alabilir, başka türleri yakalamak için onları gözleyebilir ve diğer balıkları avlama yöntemlerinde yem olarak kullanabilirler. Bazı balıkçılar hedeflenen deniz atlarını, gün boyunca toplamada sandaldan uzatılan uzun, ağlı kepçelerden yararladırlar.Diğer sahlar içinde koleksiyoncular deniz atlarını gece elle yakalarlar.
Dünya genelinde hediyelik eşya dükkanlarında deniz atları hatıra eşyası veya anahtarlıklarda, mücevherlerde ve çeşitli süslerde kullanılırlar.Her ne kadar gıda olarak tüketilmese de bazı özel restoranılar da mönü de bulunabilirler.
Deniz ati ticareti yapan ülkeler listesinde Avustralya , Brezilya , Belize, Çin , Dubai , Ekvator, Mısır ,Endonezya ,Japonya , Kuveyt , Meksika , Yeni Zelanda,Pakistan , Singapur , İspanya ,Taiwan , Tayland ,Amerika , Vietnam vardır. Listedeki ülkelerle beraber etnik Çin toplumu deniz atlarını hem ithal hem de ihraç ederler.
Çin en büyük kullanıcıdır (yaklaşık 60 milyon deniz ati ). Bunu Taiwan 11,26 ton yani 3 milyon deniz ati kayıtlı ihracatı ile , Hong-Kong yaklaşık 3 milyon ve Singapur 2 - 3 milyon ile takip etmektedir. Japonya ve Kore denizatı ihraç etmekle bilinirler ve büyük miktarlarda denizatı tüketebilirler. Bunda tıbbi geleneklerinin TCM ile ayni kökenden gelmesi etkilidir. Ölüler daha değerlidir çünkü fiyatlar ölüler için ağırlıkla çoğalırken yasayanlar için sabittir. Akvaryum ticareti dünya çapında milyonlarca canlı denizatını kapsar ve hediyelik eşya ticareti de Tayland ve Florida gibi turistik bölgelerde önemlidir.Kurutulmuş denizatları yüksek fiyatlarla alici bulabilirler. Örneğin; nisan’95’de Hong-Kong’da orta boyda karışık türde beyazlatılmamış deniz atlarının kilosu 280$ ; büyük ve beyazlatılmış deniz atlarının kilosu 1200$ civarındadır.
Korunmaları için henüz çok fazla harcanmamasına karşın 1995 yılı Traffic Bulletin’de yayınlanan açıklamaya göre korunmaları için uygulanması uygun olan yöntemler şunlardır:
- Bölgesel topluluklara dayanan kalıplaşmış koruma teknikleri oluşturmak
- Yakalama limitlerindeki ölçülerini değiştirmek
- Akvaryum kültürünü geliştirmek, değiştirmek ve üreme alanları oluşturmak

[Taygun KOCABIYIK]

Bence denizlerdeki en masum hayvanlardan biri denizatları bu kadar değerli olması sonucu insanlar vahşice katlediyor bu hayvanları

[uzman]

Aktardığınız değerli bilgiler için teşekkürler...