Altın Yumutlayan Balık; MERSİN BALIĞI

[Taygun KOCABIYIK]

Dünya piyasalarında kilosu 5-10 bin dolara satılan havyar, sofraların en pahalı yiyeceklerinden. Üretilme hikayesi ise oldukça ilginç. Eskiden mersin balığını öldürerek elde edilen havyar, balığın neslinin tükenmeye yüz tutması nedeniyle artık, cerrahi bir operasyonla karnı açılarak alınıyor, dikildikten sonra suya geri bırakılıyor.


Bir zamanlar mersin balığı altın yumurtlayan tavuk gibiydi. Çünkü havyarı çok iyi para ediyordu. Ancak, bugün nesli neredeyse tükendi. Eski günleri özleyenler şimdi mersin balığını arıyor. En son görüldüğünde 10 milyon yaşındaydı. Her sene on binlerce yavrusu oluyordu. Karadeniz’in kara suları ile Anadolu’nun serin ırmakları arasında gitti geldi milyonlarca yıl.

Tuzu sevmezdi, o yüzden sıcak denizlere, Ege’ye Akdeniz’e hiç inmedi. Hep Karadeniz’in müdavimi oldu. Kılıç balığı burunlu ve bıyıklı olanlarına çika denirdi. İri başlı olanlarına ise muruna. Kendi ağırlığının üçte birine yakın tohum üretip yavru yumurtlayabilirdi. Hem o kapkara yumurtaları dünyanın en iyi havyarı demekti.

Hazar denizi ve Karadeniz çevresindeki mersin balıklarının dişilerinden alınan yumurtalar, havyara dönüştürülerek dünya piyasalarında kilosu 5 ila 10 bin dolar arasında satılıyordu. Bu havyarın gramının 5-10 dolara satılması demek. İngiltere’nin havyar borsasındaki en gözde ürünler İran’ın hazar denizi kıyılarındaki balıklardan elde ediliyor. İran, Rusya, Kazakistan, Romanya, Bulgaristan havyar üretiminde öncülük eden ülkelerin başında geliyor Dünya pazarlarında satılan havyarların yüzde 90’ı İran ve Hazar denizi kaynaklı.

Türkiye’de mersin balıkları tek bilimsel destek Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) tarafından veriliyor. Bu destekle 1997’den itibaren mersin balığının bütün türleri koruma altına alındı. TÜDAV Başkanı Prof. DR. Bayram Öztürk’ün verdiği bilgiye göre İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi bünyesinde mersin balığı yavru üretim ve büyütme projeleri hayata geçirildi. Karasu’dan Sakarya Nehri ve Karadeniz’e bu güne kadar 5 binden fazla balık atıldı. Öztürk, “Ancak asıl problem halkın ve balıkçıların buna sahip çıkıp gerçekten koruma altındaki türlerin çoğalmasını sağlamasıydı. Bu yapılamadı. Artık iş balıkçılarla halka kaldı.” Diyor.

Mersin balıklarının stokları son 20 yılda azaldı. Öyle ki 1000 tonlara kadar çıkan balık üretimi son 10 yılda 10 tona kadar düştü. Şimdi yok denecek kadar az balık nüfusunu korumak tek amaç. TÜDAV, 1997-2000 yılları arasında balıkçılara semireler verdi. Sakarya ve Kızılırmak başta olmak üzere birçok alanda etkinlik düzenlendi 2000-2003 yılları arasında Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı desteği alındı. Eğitim filmleri ve broşürlerle mersin balığı tanıtıldı. Kaçak avcılığın önlenmesi için yapılanlara son olarak, 2004-2005 haziranında gerçekleştirilen festivaller eklendi.

Mersin Morinası dünyanın en büyük tatlı su balığı olup 6 metre uzunluğa ve 1 ton ağırlığa ulaşabilir. Mersin balıkları morfolojik, anatomik ve fizyolojik olarak diğer balıklardan farklıdır. Örneğin kıkırdak iskelete sahip oldukları halde kemikli balıklar sınıfına dahildirler. Baş kısmı öne doğru uzamış ve baş kemik tabakaların bir araya gelmesiyle oluşmuş bir zırhı andırır. Vücut üzerinde bir sıra sırtta, iki sıra yanlarda ve iki sıra karında olmak üzere türlere göre şekli ve sayıları değişen kemik plakalar vardır. Mersin Balıkları çok geç cinsi olgunluğa oluşmaları, 2-4 yıllık aralarla yumurtlamaları ve 100 yıla kadar yaşayabilmeleri gibi özellikleri ile de diğer balıklardan ayrılırlar. Yaklaşık 200 milyon yıldır dünya üzerinde mevcut olan Mersin balıkları yaşayan fosiller olarak da adlandırılırlar ve biyolojik çeşitlilik bakımından çok değerli balıklardır. Ayrıca etinin kalitesi ve siyah havyar olarak da adlandırılan çok değerli havyarı dolayısıyla da binlerce yıldan beri ekonomik açıdan çok büyük önem taşımaktadır. Tarih kayıtlarında Mersin Balıklarının daha M.Ö. 2500’lü yıllarda Dinyester’de avlandığından bahsedilmektedir. O zamanlar Mersin Balıkları büyük kutlamalarda süslenmiş bir şekilde ikram edilmiş ve Mersin Balıklarının resimlerini taşıyan paralar bastırılmıştır. Mersin balığı havyarının politik açıdan da büyük önem taşıdığı hatta havyar yüzünden savaşlar yapıldığı tarih kayıtlarında bulunmaktadır.
[Bu Adresi (link) Görme Yetkiniz Yok BEDAVA'ya Üye Ol Sitemizden Faydalan....]