tatlı su çuprası (tilapia türleri)

aslında anıldığı adı "israil çuprası" dır... ancak bu ad rahatsız edici olduğu için başlıkta kullanmak istemedim...


GİRİŞ

Tilapia balıkları dünyada insan gıdası olarak en yaygın şekilde yetiştiriciliği yapılan cinslerden biridir. Özellikle doğu Afrika ve Ortadoğu ülkeleri başta olmak üzere sıcak ve ılıman iklim kuşaklarında yer alan Mısır, İsrail, Filipinler, Uganda, Kenya, Ürdün, Suriye, Java Adası ve A.B.D gibi ülkelerde yetiştiriciliği yapılan bir türdür. Günümüzde 100 kadar tilapia türünden 10 tanesi yetiştiricilikte başarılı bir şekilde kullanılmaktadır(stickney 1986). Diğer iç su ürünlerine göre sıcak ve ılıman iklime sahip ülkelerde tercih edilmesinin nedenleri şu şekilde sıralanabilir(maar ve ark. 1966):
• Başka balık türlerinin kullanamadığı çok çeşitli besin maddelerini değerlendirip ete dönüştürmesi.
• Yapay yetiştiricilikte havuzlardaki yoğun stok bakım ve yapay besleme koşullarına kolayca uyum sağlayabilmesi.
• Kısa bir besin zincirine sahip olması.
• Çeşitli parazit hastalıklara karşı dayanıklı olması.
• Hızlı üremesi ve kolay döl alınabilmesi.
• Etinin lezzetli olması.
Tilapiaların asıl yayıldıkları alanların dışına çıkarıldığı ilk yer Java adasıdır. Pasifik’ten daha uzak alanlara yayılması 2. Dünya savaşı sırasında Japonlar tarafından taşınmak yolu ile gerçekleşmiştir. Yayıldıkları alanlarda toplam balık üretimi içerisinde çok önemli bir paya sahiptirler. Örneğin Mısır’da iç sulardan elde edilen üretimin %60-80’ini tlapia balıkları oluşturmaktadır.
Tilapia türleri Türkiye sularında doğal olarak bulunmamaktadır. İlk kez 1975 yılında D.S.İ Adana 6. Bölge Müdürlüğü tarafından Suriye’den T. zilli ve T. nilotica getirilmiştir. Bu türler üzerine Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından adaptasyon çalışmaları yapılmış ve büyük ölçüde başarı sağlanmıştır. Daha sonra bu 2 türe ek olarak T. rendalli ve T. geluleus getirilmiş ve bu 4 tür üzerinde deneme üretimine başlanmıştır. Tilapia balıklarının Türkiye’de yaygın olarak üretilmesinde kışlatma sorunu önem taşımaktadır. Tilapia balıkları sıcak su canlıları olduklarından Türkiye’de önemli üretim alanları olarak Akdeniz sahil kuşağı uygunluk göstermektedir. Bunun dışında termik santrallerin soğutma suları ile doğal sıcak su kaynaklarının bulunduğu bölgeler tilapia yetiştiriciliği için uygun bölgelerdir. Bu bölgelerde kurulacak tesislere kışlatma için kapalı alanların tasarlanması gerekmektedir. Çünkü tilapia balıkları düşük su sıcaklıklarına tolerans göstermeyen türlerdir. Bu nedenle soğuk kış aylarında damızlık ve yavruların kapalı alanlarda tutulması toplu ölümleri önlediği gibi balıkların bir ölçüde büyümesini de sağlayacaktır. Sıcaklığın yükseldiği zamanlarda kapalı alanlardan alınan balıklar besin birikimlerine aktarılıp büyütülebilirler.
Dünyada kendi kendini besleyen 7-8 ülkeden biri Türkiye olmasına karşın ülkemizde protein eksikliği hala önemini korumaktadır. Hayvansal protein kaynaklarının yeterli düzeyde olmaması nedeniyle bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de su ürünleri üretimine son yıllarda önem verilmeye başlanmıştır.
Türkiye’de su ürünlerinin önemli bir kısmı denizlerden karşılanmaktadır. Buda iç su balıkçılığının arzulanan düzeyde gelişmesini önemli ölçüde etkilemektedir. Yetiştiricilik çok yakın tarihte ele alınmış önce sazan ve alabalık üretim tesisleri kurulmuştur. Ancak zengin iç su kaynaklarımızın değerlendirilmesinde bu çalışmalar yeterli değildir. Verimi arttırmak için uygun sularda uygun türlerin yetiştirilmesi gerekir. Bu nedenle tilapia Akdeniz sahil kuşağında yetiştiriciliği yapılacak önemli bir tür olarak görülmektedir. Özellikle etinin lezzetli olması, kolay üremesi ve beslenme sorununun olmaması bu türün önemli özellikleridir.
Üretim olanaklarının iyi değerlendirilmesi ve üzerinde durulması halinde, bugün yetiştiriciliği yapılan sazanın yanında, tilapia Türkiye’nin en önemli bir iç su ürünü olma başarısı gösterecektir.
2-TİLAPİA BALIKLARININ SINIFLANDIRILMASI
(Thys. 1969) Tilapiaları en az 77 türe (birçok alttürü dışında) ayrılmış (jhingran ve gopalakrishnan, 1974) ise üretim ölçekli balık yetiştiriciliğinde veya deneylerde kullanılan tilapiaları 22 türde toplamıştır. Görüldüğü gibi bu türün sınıflandırılmasında oldukça kararsızlık mevcuttur. Yapısal özelliklerinin fazlalığından dolayı bilim adamları, tilapiaları beslenme alışkanlıklarını da kapsayan, üreme özelliklerine göre ayırmaya çalışmışlardır. Suyun derinliklerinde dibe yuva yapan ve bu yuvalara yumurtalarını bırakan türe tilapia, döllenmiş yumurtalarını dişinin ağzında kuluçkalayan türede Sarotherodon (fırça dişli) denmektedir (trewavas, 1982). Daha sonraları yumurtlarını suların dip kısımlarında bırakan fakat kuluçka döneminde ise bu yumurtları dişinin ağzında taşıdığı yeni bir cins olan Oreochromis bulunmuştur. Tilapia türü büyük dişlere sahip ve algler ile beslenir. Sarotheredon türünün ise dişleri küçük olup algler ile beslenirler. Beslenme alışkanlıkları oldukça esnektir. Son zamanlarda birbirine bağlı 2 sınıflandırma yapılmıştır. Buna göre birinci sınıfa dahil olan 5 tür vardır. Bunlar; Tilapia, Sarotherodon, Oreochromis, Tristromella ve Danakilia olup, diğer sınıf ise 7 alt cinse ayrılmaktadır. Bunlar ise; Heterotilapia, Pelmotilapia, Sarotheredon, Oreochromis, Nyasalapia, Alcolapia ve Neotilapia’dır(fishelson ve yaran 1983). Bu sınıflandırmaya rağmen bir çok taksonomist bu türlerin hepsine birden tilapia demeyi tercih etmişlerdir.



4.2.Tilapia(S) nilotica (Linnaeus 1766):

Suriye’den Mısır’a ve bütün Doğu Afrika’ya yayılmış olan bir türdür. Kongo nehirlerinde ve Batı Afrika nehir göllerinde bol miktarda bulunur. Eski mısırlılar m.ö.3000 yıllarında INET adı ile tanımlamaktadırlar.
Dorsal yüzgecinde nadiren 15-18 genellikle 16-17 sert ve 11-15 yumuşak ışın bulunur. Lateral hatta 31-35 pul vardır. Vücut uzun, oldukça derin ve basıktır. Üst ve alt profil çizgileri eşittir. Geniş bir yayılma alanına sahip olduklarından çok değişik renkli ve alt varyeteleri vardır. Genelde gri-gümüşi rengindedirler. Karın kısımları açık mordur. Yan alt kısımlarında beyaz gümüşi veya hafif kırmızı renkte enine çizgilere sahiptirler. Fakat bu çizgiler yaşlı balıklarda fazla belirgin değildirler. Vertikal yüzgeçler k.rengine kadar değişik renktedir ve çevreleri kırmızı bir renkle çevrilidir. Dorsal yüzgecin yumuşak kısmında koyu bir leke ve yay şeklinde batlar vardır. Üreme mevsiminde kuyruk yüzgeci hariç diğer yüzgeçler kırmızı renkte olur. Göz çevresi altın sarısı renktedir. Dişiler genellikle daha küçük ve daha açık renktedir. Herbivor olan T. nilotica fitoplankton, mavi-yeşil alg ve suda bulunan yumuşak bitkileri yer. Ayrıca pelet yeme alıştırılabilmektedir. ‰ 29 tuzlulukta üreyebilir ‰ 35 tuzlulukta gelişebilir ve ‰ 5 tuzluluğa kadar dayanabilirler.
20-35 0C arasındaki sıcaklıklarda iyi gelişir. 12-42 0C dışındaki sıcaklıklarda ölürler. 8 0C’de 3-4 saat yaşayabilirler. 15 0C’de uzun süre yaşarlar ve 22-24 0C’deki sıcaklıklarda üremeye başlarlar. Erkekler dişilere nazaran 2-5 misli daha hızlı gelişir. Sudan’da yılda 18-20 cm Fil sahillerinde ağ kafeslerde yapılan yetiştiricilikte 4 ayda 200 grama ulaştıkları bildirilmektedir. Doğada en fazla 2,5 kg gelirler. Havuzlarda 10-17 cm olunca, doğada 20-39 cm boya erişince olgunlaşırlar. Olgunlaşan erkekler çay tabağı biçiminde yuva hazırlarlar. Dişi tarafından yuva içine bırakılan yumurtalar döllendikten sonra yine dişi tarafından ağız boşluğuna alınır. Yılda 3 kere yumurtlayan dişiler her seferinde 1500-2000 yumurta bırakabilirler.


4.3.Tilapia(S) zilli (Gervais 1848):

Afrika’nın kuzey ekvator bölgesinde, Ürdün ve Suriye’de yayılmıştır. Dorsal yüzgecinde 14-16 sert, 10-13 yumuşak, anal yüzgeçte 3 sert ve 7-10 yumuşak, pektoral yüzgeçlerinde 14-15 yumuşak ışın bulunur. Lateral hatta ise 28-30 pul vardır. Vücut uzun, derin ve çok basıktır. Değişik renklerde olurlar. Yeşil sarımtırak ve k.rengi de olabilirler. Üzerinde üçgen şeklinde lekeler balık heyecanlandığı zaman belirginleşir. Solungaç kapağı yeşil ve pirinç şeklinde beneklerle süslüdür. Ayrıca üst köşesinde belirgin bir leke bulunur. Boyun karın ve göğüs bölgesi genellikle koyudur. Yüzgeçler k.rengi veya yeşilimsi olabilir. Dorsal yüzgeç sarı beneklerle kaplıdır. Erkeklerin dorsal yüzgecinin yumuşak kısmında genellikle sarı çerçeveli koyu renkli bir leke bulunur. Üreme mevsiminde göz alıcı renklere sahip olan bu balıkların erkekleri dişilerden daha cazip ve parlaktırlar. Yavruları zooplanktonlarla, büyükleri yüksek bitkilerle ve alglerle beslenirler. Yapay yeme alıştırılabilirler.
Tuzluluğa karşı da dayanıklıdır. Kızıl denizde ‰ 45 tuzlulukta yaşadığı saptanmıştır. Fakat ‰ 39 üzerindeki tuzlulukta üreyemezler. 6-8 0C’ye kadar soğuk suya dayanabilirler. Optimum gelişme sıcaklığı 28 0C’dir. 22-260C üreme için en uygun sıcaklığıdır.
Erkekler %35 oranında dişilerden daha hızlı gelişir. 3 ayda 10 cm ve yılda 26-29 cm’ye (300-400 grama) ulaşırlar. Eriştiği en büyük cüsse 35cm boy ve 3 kg kadar ağırlıktadır. Doğada 2 yaşında ve 25-27 cm boya erişince olgunlaşırlar. Yapay ortamlarda ise 3-5 aylık 20-50 gram ağırlıkta olgunlaştıkları görülür. Tipik bir cichlid olan Tilapia zilli türünün üremesi şu şekilde olur.
Dişi temiz bir taş veya sert bir cisim üzerine yumurtalarını bırakır. Döllenen yumurtaların kuluçkalanması yerde olur ve bu sürede ana tarafından diğer zararlılardan korunur. 3-5 gün içinde yavrular yumurtadan çıkar ve serbest dolaşmaya başlarlar. Akvaryum içindede üretilebilirler. Yılda 6 kere ve her defasında 5000’e yakın yumurta bırakabilirler. Saldırgan olan Tilapia zilli yabani ot mücadelesinde yararlanılan bir türdür.
Yazan :
Volkan GÜMÜŞ KTU Rize Su Ürünleri Fak.
v.gms@hotmail.com
Alıntıdır:
[Bu Adresi (link) Görme Yetkiniz Yok BEDAVA'ya Üye Ol Sitemizden Faydalan....]
dogan: